11. Israrlı kaçınma

İstem dışı tekrar deneyimlemenin zıttı ise kaçınmadır. Anılar, travmatik olayla ilgili hatırlatıcılar çok yoğun stres yaşamamıza neden olabilir. Bundan dolayı travmatik olayı hatırlatan kişilerden, anılardan, düşüncelerden, duygulardan ve hislerden kaçınmaya çalışabiliriz. Çevrenizdeki biri size travmayla ilgili bir soru sorduğunda konuyu değiştirmeye çalıştığınızı fark edebilirsiniz. Böyle davranarak travmatik anıyla ilgili rahatsızlık uyandırmasından korktuğunuz tepkilerden kaçınma çabasında olabilirsiniz.

Deneyimlediğiniz travmatik olaydan dolayı size travmatik anınızı hatırlatacak kişilerden uzak durmakla kalmayıp, travma öncesi zamanlardaki rutinlerinizden olan belli kişilerle sosyalleşmeyi de azaltabilirsiniz. Ya da sevdiklerinize rahatsızlık vereceğinizi düşünerek travmatik anıyı konuşmaktan kaçınabilirsiniz. Bu durum sizi sosyal yaşamdan izole hale getirebilir ve yaşamdan aldığınız doyumda azalmalara yol açabilir.

Öte yandan sadece travmatik olayla ilgili anı, düşünce, sohbet gibi hatırlatıcılardan kaçınarak değil güvenlik davranışları sergileyerek de kaçınma davranışlarınızı sürdürüyor olabilirsiniz. Yani, travmatik olaydan önce yaptığınız birçok şeyi yapabildiğinizi, ancak bunları yaparken eskisinden daha farklı bir şekilde yapmaya başladığınızı görebilirsiniz. Güvenlik davranışları size kendinizi daha iyi hissettirebilir, ancak sizi aslında daha güvenli bir hale getirmez.

Güvenlik davranışlarına örnekler şunlar olabilir:

Tehditlere karşı sürekli bir görsel tarama
Kapı ve pencere kilitlerini sürekli kontrol etmek
Silah taşımak
Trafik kazası geçirdiyseniz arabaya binmekten kaçınmak
Dışarı çıkmayıp evde kalarak korunmaya çalışmak
Saçlarını keserek erkeklere çekici görünmemeye çalışmak
Kendini işe vermek
Travma sonrasında geliştirilen batıl inançlar
Saldırının gerçekleştiği sokağı kullanmamak
Uğradığınız saldırı saatinden dolayı günün belirli saatlerinde dışarı çıkmamak

Bu ve benzeri güvenlik davranışları ve kaçınmalar travma mağdurlarının verdikleri yaygın tepkilerdir. Kaçınma ile travmatik olayın hatırlatıcılarından uzak durmak, böylelikle travmatik anı tepkilerine benzer deneyimlerin engellenmesi hedeflenir. Travma mağduru kişi travmatik olayı hatırlatan her ne ise o durumdan uzak durarak travmayla ilgili rahatsızlık verici hisleri kontrol etmeyi hedefler. Çünkü bu hatırlatıcılardan uzak durdukça travmayla ilgili fiziksel ve ruhsal sıkıntıları deneyimlemek zorunda kalmayacaktır. Bu sıkıntılı tepkilerin yaşanmaması rahatlatıcı görünse de kısa süreli fayda sağladığı bir gerçektir. Uzun vadede yarardan çok zarar getirmektedir.

Kaçınma ve güvenlik davranışlarının kısa ve uzun vade yarar ve zararlarını bir örnek üzerinden değerlendirirsek;

Sürekli damlayan bir çeşmeniz olduğunu varsayalım. Bu çeşmeden sürekli akan damla sizin travmatik olaydan sonra yaşadığınız ruhsal ve fiziksel sıkıntınız olsun. Damlanın akışı sizi rahatsız ettiği için parmağınızla çeşmeyi tıkamanın sizi rahatlatacağını düşünebilirsiniz. Parmağınızla çeşmeyi tıkayınca damla akmayacaktır (yani ruhsal ve fiziksel sıkıntılar kesilecektir). Kısa vadede sorununuz çözülmüş gibi görünmektedir. Ancak burada zaman içerisinde bazı problemler belirmeye başlayacaktır. İlki, parmağınızla sürekli çeşmeyi tıkamak zorunda olduğunuzdan yapmanız gereken birçok işinizden mahrum kalacaksınız (travmatik olayı hatırlatan durumlardan kaçınmanız nedeniyle sosyal, iş, zaman, vb. açılardan kayıplarınız olması, bunun gerçek hayattaki karşılığıdır). Ayrıca zaman geçtikçe çeşmede biriken damlaların basıncını parmağınızda hissetmeye başlayacaksınız (travmatik olayla ilgili kaçınmalar kısa vadeli çözüm yaratırken, uzun vadede yaşamınızın çoğu alanında sizi zorlar hale gelecektir. Örneğin hayatınız daha fazla kısıtlanacak, çevrenizle yapacağınız konuşmalar için daha fazla sınırlama ve düşünme ihtiyacı hissedecek, istediğiniz yere istediğiniz saatte gitme durumuz zorlaşacaktır). Bir müddet sonra oluşan su baskısına dayanamayıp parmağınızı çekmek zorunda kalacaksınız. Fakat parmağınızı çektiğinizde ortaya çıkacak olan ruhsal ve fiziksel sıkıntılarınızla, yani tek bir damla ile değil suyun püskürmesiyle yüzleşmek zorunda kalacaksınız.